Bodemzorg ‘Meten is weten’
De stad vindt een gezonde omgeving en een gezonde bodem heel belangrijk. In een deel van de wijk Christus-Koning is de aanwezigheid van cyanide in de bodem tot op vandaag een mogelijke bron van ongerustheid. De stad vindt het belangrijk dat de bewoners goed geïnformeerd zijn over hun leefomgeving.
Daarom bood de Stad de mogelijkheid aan de bewoners/gebruikers/eigenaars in een gedeelte van de wijk Christus-Koning om een staalafname van de bovenste grondlaag te laten doen. Dit bodemstaal werd dan geanalyseerd op de aanwezigheid van cyanide. De meest relevante zone voor de volksgezondheid is immers de toplaag van de bodem waarop gespeeld en getuinierd wordt?
Het boorstaal werd enkel genomen in onverharde bodem, met andere woorden op de locaties met een tuintje. Staalafname in verharde oppervlakte was niet mogelijk.
Afbakening onderzoeksgebied
De staalafnames en analyses vonden plaats in het gebied afgebakend door:
- de Scheepsdalelaan, tussen de Houtkaai en de Leopold I-laan – (onpare kant);
- de Leopold I-laan (pare kant);
- de Maria van Bourgondiëlaan, tussen de Leopold I-laan en de Houtkaai;
- de Houtkaai.
De bewoners, gebruikers en eigenaars wonend in dit gebied of er eigenaar zijn van een pand ontvingen hierover een brief in de brievenbus met meer info. Niemand was verplicht om een bodemanalyse te laten doen. Ze kregen hiertoe eenmalig de kans.
Wie kon zich kandidaat stellen voor een bodemanalyse
Men kwam in aanmerking voor de gratis bodemanalyse:
- als de woning over een onverhard terrein beschikt (voor- of achtertuin of zijkant);
- wie in een appartement woont kon zich ook kandidaat stellen als er bij het appartement een onverharde tuin is (met andere woorden: als men op het gelijkvloers woont of op een verdieping en toegang heeft tot de tuin).
Wie kwam niet in aanmerking voor een gratis bodemanalyse:
- als men in een pand woont met enkel verharde terreinen (terrassen, (voor)tuinen in asfalt of tegels);
- als men in een appartement woont op het eerste verdiep of hoger (en geen toegang heeft tot de tuin).
Zowel de bewoners en gebruikers als de eigenaars (niet-bewoners) konden zich kandidaat stellen. Als de eigenaar niet-bewoner zich kandidaat stelde, dan bracht de eigenaar de huurder hiervan op de hoogte, en omgekeerd. Zo werden dubbele aanvragen voor hetzelfde pand vermeden.
Inschrijvingstermijn is afgelopen
Wie geïnteresseerd was in deze bodemanalyse kon zich inschrijven tot 22 december 2021. Van de ingeschrevenen waren er 148 die in aanmerking kwamen voor staalafname en analyse binnen het afgebakende gebied.
Zekerheid op een staalafname na inschrijving
Het College van Burgemeester en Schepenen gaf alle ingeschrevenen de kans om deel te nemen. Dus als men zich kandidaat stelde voor een staalafname bij een pand binnen het gebied, werd men effectief gecontacteerd voor deelname.
Timing bodemanalyse
De afname van de bodemstalen gebeurde bij goede weersomstandigheden tussen eind januari en maart 2022. De staalafname nam ongeveer 20 minuten in beslag.
Toestemming
Door deel te nemen aan het project stemde men er mee in dat de informatie van de cyanidemeting gedeeld mag worden, bijvoorbeeld met de OVAM (Openbare Afvalstoffen Maatschappij). Deze staalafname is voor alle duidelijkheid geen volledige en officiële bodemanalyse. Het is enkel een indicatieve meting van de cyanide in de toplaag van één specifieke plaats in de tuin (moestuin, kippenren, …).
Als er onverwachts toch een hoge cyanideconcentratie zou aangetroffen worden (boven de bodemsaneringsnorm), dan bekijkt de Stad in overleg met de OVAM wat de mogelijke volgende stappen zijn en of een uitgebreider bodemonderzoek noodzakelijk is.
Een historische verontreiniging
Op het terrein aan de Scheepsdalelaan, op de hoek met de Scheepsdalebrug, werd in de periode van midden 1800 tot ongeveer 1950 een gasfabriek uitgebaat door de familie Desclée de Brouwer. Deze uitbating heeft jammer genoeg sporen nagelaten in de ondergrond met een historische bodemverontreiniging met onder andere cyanide als gevolg.
Op de site voerde een erkend bodemsaneringsdeskundige een beschrijvend bodemonderzoek uit, waarbij de bodemverontreiniging en de omvang ervan in kaart zijn gebracht. De opvolging hiervan, het opstellen van het bodemsaneringsproject en de effectieve sanering gebeuren in opdracht van Fluvius, de huidige eigenaar van het terrein. De OVAM, bevoegd voor bodemverontreiniging, heeft een bedrijfsspecifieke overeenkomst afgesloten met Fluvius. Dergelijke overeenkomst werd ook afgesloten voor andere gassites in Vlaanderen.
De bodemsaneringswerken zullen starten eenmaal Fluvius de site heeft verlaten, waarbij de verontreiniging dan ook ineens van onder de bestaande gebouwen en infrastructuur kan verwijderd worden. Fluvius is momenteel nog op zoek naar een nieuwe locatie. De Stad heeft er bij Fluvius op aangedrongen om zo snel als mogelijk werk te maken van de sanering van deze historische verontreiniging.
Vaststellingen
Op de openbare weg was er in de directe nabijheid van de site van de oude gasfabriek recent een probleem met de aanwezigheid van cyanide in het grondwater. Een doorboorde riolering ter hoogte van het kruispunt Scheepsdalelaan/Leopold I-laan moest hersteld worden. Voor deze grondwerken moest er grondwater weggepompt worden om de werkzaamheden in een droge ondergrond te kunnen uitvoeren. Voor deze herstellingswerken aan de riool werden daarom vanuit de stad bijkomende maatregelen opgelegd. De aannemer moest het opgepompte grondwater zuiveren om te vermijden dat de cyanide uit het grondwater in het milieu verspreid werd. Deze verontreiniging bevond zich in de directe invloedssfeer van de verontreiniging van de oude gasfabriek.
Een ander gekende bodemverontreiniging op het openbaar domein in de wijk Christus-Koning is deze in de Karel De Floustraat. In 2012 trof men bij graafwerken tijdens de heraanleg van de straat blauwkleurige grond aan. Dit wees op de aanwezigheid van cyanide in de diepere ondergrond. Deze verontreiniging is ondertussen gesaneerd. De verontreiniging in de bodem was vooral aanwezig ter hoogte van de openbare weg. Naast het openbaar domein, moest ook één tuintje gesaneerd worden. De oorzaak van deze verontreiniging is hoogst waarschijnlijk de aanvoer van gronden in de jaren 1800 - 1900 naar de Karel de Floustraat voor de ophoging van de wegenis.
Als er cyanide in de bodem zit, waar bevindt deze zich dan meestal?
Als er cyanide aanwezig is, dan zit die doorgaans diep in de bodem (dieper dan één meter onder de grond) of in het grondwater (in een zone vastgesteld door de bodemsaneringsdeskundige rond de site van de oude gasfabriek). Volgens de OVAM is er, in geval van de aanwezigheid van cyanide, geen probleem voor de volksgezondheid, zolang er geen werkzaamheden op deze diepte gebeuren en er geen grondwater opgepompt wordt. De meest relevante zone voor de volksgezondheid is de toplaag van de bodem waarop gespeeld en getuinierd wordt, en daar verwacht de OVAM, op basis van de beschikbare informatie, geen problemen.